به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نخستین نشست از مجموعه نشست های علمی و نخبگانی پیرامون سرمایه اجتماعی با محوریت تحلیل روند و ارزیابی وضعیت سرمایه اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه، ۱۸ مردادماه، توسط مرکز رشد و نوآوری پژوهشگاه و معاونت اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس در محل پژوهشگاه برگزار شد. مروری بر شاکله سرمایه اجتماعی، بررسی روند، آسیب شناسی و ارایه راهکارها حول موضوع سرمایه اجتماعی از موارد مطرح شده در این نشست بود.
کلان نگری پیش نیاز تحلیل سرمایه اجتماعی
دکتر داوود میرمحمدی، پژوهشگر پژوهشکده مطالعات راهبردی در این نشست با اشاره به اهمیت جایگاه سرمایه اجتماعی بر لزوم مفهوم سازی بومی از سرمایه اجتماعی به اقتضای شرایط داخلی کشور تاکید کرد. وی گفت: سه موضوع اصلی در بررسی سرمایه اجتماعی اهمیت بسزایی دارد که عبارتند از: روش شناسی موضوعی سرمایه اجتماعی،بومی سازی مفهومی سرمایه اجتماعی و آسیب شناسی آن؛
میرمحمدی با اشاره به جایگاه ویژه ادبیات سرمایه اجتماعی در دنیای امروز گفت: سرمایه اجتماعی هم تراز مفاهیمی همچون منافع ملی است؛ بدین معنی که باید نگاه کلان و استراتژیک نسبت به آن لحاظ داشت؛ بدیهی است که این نگاه کلان و چند وجهی می تواند زمینه ساز مفهوم سازی دقیق و کاربردی تری از سرمایه اجتماعی نیز باشد.
وی افزود: وجود سرمایه اجتماعی، بستر مناسبی برای بهره وری سرمایه انسانی و اقتصادی و فیزیکی است .فقدان سرمایه اجتماعی ، اثربخشی سایر سرمایه ها را در دستیابی به توسعه منتفی می کند و بدون سرمایه اجتماعی ، طی کردن راه های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ، ناهموار و مشکل می شود. بدیهی است که پذیرش این مفهوم به عنوان یک نوع سرمایه در سطح مدیریت کلان توسعه کشورها می تواند شناخت جدیدی را ازسیستم های اقتصادی – اجتماعی ایجاد کرده و دولتمردان را در هدایت بهتر جامعه به سمت توسعه یاری رساند.
میرمحمدی تاکید کرد: سرمایه اجتماعی موجب روابط انجمنی ،هنجارها و اعتماد ،پیوند و اعتماد بین فردی ، روابط بین گروهی ،روابط با نهادها و احساس ارتقاء و افزایش ظرفیت فرهنگ تعاملی و تحملی شهروندان، تقویت روابط بین‌فردی و بین‌گروهی ، ارتقاء سطح همکاری اعضای جامعه ، تسهیل فعالیت دسته‌جمعی ، کاهش هزینه‌های تبادلات و ارتباطات ، تسهیل روابط و تعاملات اجتماعی، تقویت انسجام ملی، امنیت ملی و عملکرد مناسب نهادهای سیاسی و روان‌سازی عمل دستگاه اجرایی و کاهش و تقلیل سطح هزینه‌های اداره جامعه خواهد شد.
این پژوهشگر حوزه جامعه شناسی با ارایه آماری از روند کلی سرمایه اجتماعی در سه دهه گذشته گفت: روند سرمایه اجتماعی در سال‌هاى مختلف نوسان داشته داشته است. وی افزود: نتایج سنجش سرمایه اجتماعی در کشور که در سال ۱۳۹۳ از جانب مرکز امور اجتماعی وزارت کشور از ترکیب سه سطح کلان، میانی و خرد سرمایه اجتماعی محاسبه شده ، در حد متوسط است.
میرمحمدی اضافه کرد: در جمع‌بندی کلی حاصل از سنجش مفهوم سرمایه اجتماعی توسط مطالعات ملی این‌گونه نتیجه‌گیری می‌شودکه در مورد مؤلفه‌ها و شاخص‌های سنجش سرمایه اجتماعی؛ اعتماد بین‌شخصی (در مقوله اعتماد اجتماعی)؛ مشارکت در انتخابات ملی و محلی (در مقوله مشارکت اجتماعی) و احساس رضایت از سلامتی خود و خانواده (در مقوله احساس بهبودی و آسایش) بیشترین نقش و سهم را به ترتیب در تولید سرمایه اجتماعی داشته‌اند.
ضرورت فراتحلیل سرمایه اجتماعی
دکتر محسن محمدی خانقاهی نیز در این نشست با اشاره به اهمیت فراتحلیل سرمایه اجتماعی گفت: تغییرات تدریجی در روند توسعه و احاطه مدرنیته در سبک زندگی امروزی باعث شده است که نوسانات در شاخص های سرمایه اجتماعی زیاد باشد. بدیهی است که می توان گفت بخشی از این نوسانات در پیوند قبلی و عمقی با مفهوم حکمرانی نیست و نمی توان همواره ارتباط پایداری بین نقش دولت و جایگاه سرمایه اجتماعی در نظر گرفت.
وی با اشاره به جایگاه فناوری های نوین در تغییر مبادلات اجتماعی نیز گفت: در تحلیل و فراتحلیل سرمایه اجتماعی باید به نقش فضای سایبری، شبکه های مجازی و حاکمیت سایبری بیشتر توجه کرد؛ چرا این موارد اهمیت زیادی در نوسانات روند کلی سرمایه اجتماعی خواهند داشت.
پرهیز از نگاه تک بعدی
دکتر محسن ردادی،عضو هیأت علمی گروه مطالعات انقلاب اسلامی نیز در این نشست ضمن نقد و واکاوی مسائل مطرح شده، گفت: در بررسی سرمایه اجتماعی باید تلاش شود تا از مفهوم عبور کرد و به مصادیق و ایده های نوآور رسید؛ بررسی پیوند بین عوامل مختلف دخیل در روند سرمایه اجتماعی، پرهیز از کاهش گری در بیان جایگاه سرمایه اجتماعی کشور، عبور از آمارها و ورود به سطح تحلیل و فراتحلیل در قلمرو سرمایه اجتماعی و امتیاز دهی به مصادیق پنهان و پیدای سرمایه اجتماعی در جامعه از مواردی است که باید در پژوهش سرمایه اجتماعی مدنظر قرار گیرد.
گفتنی است که نخستین نشست از مجموعه نشست های سرمایه اجتماعی در حالی برگزار شد که این قلمرو گسترده نیاز به حفظ، تولید و بازتولید مفهوم بومی دارد. بدیهی است که حضور محققان و پژوهشگران در محورهای مختلف سرمایه اجتماعی و نقد و ارزیابی این عرصه به تناوب، می تواند بستر جدیدی در راستای قرائت صحیح از روند و تحلیل سرمایه اجتماعی ایجاد کند.
